اصحاب کهف، در قصص قرآني نام گروهي از مؤمنان است که از ستم پادشاهي مشرک به غاري پناه بردند و سالهاي زيادي به خوابي عميق رفتند. بر اساس روايات، اين پادشاه مشرک، دقيانوس، و محل واقعه افسوس بوده است.

داستان اين گروه، با اشاراتي کوتاه در اوايل سوره مکي کهف مسطور است که در آن، از يکتاپرستاني ياد شده که براي فرار از پرستش خدايان دروغين به غاري پناه بردند تا از گزند ستمکاران بت پرست در امان باشند. خواب اين افراد در غار، به فرمان خداوند سالها طول کشيد و در اين مدت، چنان هيبتي داشتند که کسي جرأت نزديک شدن به آنها را نداشت و افرادي که آنها را مي ديدند، گمان مي کردند که آنها بيدار هستند.

اين افراد خوابيده، سالها (بر پايه آيات قرآني: 309سال) را در همان حال گذراندند و وقتي به خواست خدا از خواب بيدار شدند، گمان بردند که فقط يک روز يا کمي بيشتر از روز در خواب بوده اند. وقتي يکي از آنها براي تهيه غذا به شهر رفت، مردم از حال شگفت انگيزشان آگاه شدند و تصميم گرفتند که بر در غار آنها مسجدي بسازند. در آيات قرآن، به سگي همراه اصحاب کهف اشاره شده است که بر در غار، خوابيده بود و با هيبتي عجيب، دو دستش را روي زمين پهن کرده بود. (کهف، آيه22-9)

دقيانوس و ساودوسيوس (تيزوسيوس) که نام آنها در داستان اصحاب کهف آمده است، از امپراتوران تاريخي روم هستند که امپراتور اول، دقيانوس، در تاريخ با نام دکيوس يا دکيانوس شناخته مي شود و امپراتور دوم هم با تئودسيوس دوم، امپراتور روم شرقي، تطبيق پذير است. شهر افسوس، محل واقعه اصحاب کهف، شهري باستاني در غرب آسياي صغير نزديک ساحل درياي اژه است که در دوره رومي، مرکز شرقي امپراتوري روم بود.