اوّل ماه صفر:
آغاز جنگ صفّين، مطابق نقل مورّخان در سال 37 هجرى است. جنگ صفّين از سوى اميرمؤمنان(عليه السلام) و لشكريانش، در برابر معاويه و سپاه غارتگر شام، آغاز شد و مدّت 110 روز طول كشيد،(2) و در آستانه شكست لشكر شام، عمرو عاص خدعه اى به كار زد و قرآن ها را بر سر نيزه كردند و داستان تأسّف بار حكمين پيش آمد.
همچنين در اين روز در سال 61 هجرى (بنا بر روايتى) سرِ مبارك حضرت سيّدالشّهدا(عليه السلام) را همراه كاروان اهل بيت(عليهم السلام)وارد شهر شام كردند.

بيستم ماه صفر:
روز اربعين امام حسين(عليه السلام) است; بنابر نقل جمعى از بزرگان مانند شيخ مفيد، شيخ طوسى و كفعمى، جابر بن عبداللّه انصارى در اين روز براى زيارت امام حسين(عليه السلام) به كربلا آمد و همين روز، روزى است كه اهل بيت امام حسين(عليه السلام) طبق روايتى از شام به مدينه آمدند.
ولى در ارتباط با آمدن اهل بيت حسينى(عليه السلام) در روز اربعين به كربلا ميان مورّخان گفتگوست; مرحوم حاج شيخ عبّاس قمى در «منتهى الآمال» از سيّد بن طاووس نقل مى كند كه اهل بيت حرم حسينى(عليه السلام) در مسير بازگشت به مدينه، نخست به كربلا آمدند و زمانى به آنجا رسيدند كه جابربن عبدالله انصارى و گروهى از بنى هاشم به زيارت امام حسين و يارانش آمده بودند (و با توجه به اينكه جابر در بيستم صفر به كربلا آمد، بنابراين اهل بيت نيز ورودشان به كربلا همان روز بود).
اما مرحوم حاج شيخ عباس قمى با توجه به نقل ديگر مورّخان و قرائن و شواهد ديگر، ورود اهل بيت(عليهم السلام) را در بيستم صفر (اربعين حسينى) به كربلا بسيار بعيد مى داند و از شيخ مفيد و شيخ طوسى نقل مى كند كه اهل بيت(عليهم السلام) روز بيستم صفر از شام به مدينه مراجعت كردند.

بيست و هشتم ماه صفر:
در چنين روزى، در سال يازدهم هجرى، رسول گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) وفات يافت و همه مورّخان اتّفاق دارند كه روز وفات آن حضرت، روز دوشنبه بود و آن حضرت به هنگام وفات شصت و سه سال از عمر مباركشان مى گذشت.
رسول گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) در سنّ چهل سالگى به رسالت مبعوث شد و سپس سيزده سال در مكّه مردم را به توحيد و خداپرستى دعوت كرد و در سنّ پنجاه و سه سالگى به مدينه هجرت نمود و ده سال نيز در مدينه ـ با تشكيل حكومت اسلامى و با تلاش پى گير و مستمرّ ـ به مبارزه با شرك و كفر و ظلم و ستم پرداخت; در اين مدّت، مردم زيادى از مناطق مختلف به آن حضرت ايمان آوردند و اسلام روز به روز گسترش يافت، تا آن كه در 28 صفر سال يازدهم از اين جهان رحلت فرمود.
حضرت اميرالمؤمنين(عليه السلام)، آن حضرت را غسل داده و كفن نمود و بر آن حضرت نماز گزارد و آنگاه مردم گروه گروه بر پيكر شريفش نماز گزاردند و سپس على(عليه السلام) آن حضرت را در حجره اش در همان محلّى كه از دنيا رفته بود دفن فرمود.
از «انس بن مالك» روايت شده است كه وقتى رسول خدا(صلى الله عليه وآله) را به خاك سپرديم، حضرت فاطمه(عليها السلام) به سوى من آمد و گفت: اى انس! چگونه راضى شديد كه خاك بر چهره رسول خدا بريزيد، آنگاه گريست.
و مطابق نقل ديگرى، آن حضرت مقدارى از خاك قبر پدر گراميش را برداشت و بر ديدگانش نهاد و گفت:

ماذا عَلَى الْمُشْتَمِّ تُرْبَةَ اَحْمَدَ
اَنْ لا يَشُمَّ مَدَى الزَّمانِ غَوالِيا
سزاوار است بر كسى كه تربت احمد را ببويد
براى هميشه روزگار، دگر عطرى نبويد

صُبَّتْ عَلىَّ مَصآئِبُ لَوْ اَنَّها
صُبَّتْ عَلَى الاَْيّامِ صِرْنَ لَيالِيا.
مصيبت هايى بر دل و جانم فرود آمد كه اگر
بر روزهاى روشن وارد شود، شبهاى تار مى گردند

همچنين بنا بر نقل جمعى از علما و مورّخان، روز بيست و هشتم صفر سال 50 هجرى، روز شهادت امام حسن مجتبى(عليه السلام) است و اين روايت بيشتر در ميان شيعيان مشهور است تا روايت هفتم ماه صفر.

روز آخر ماه صفر:
بنا بر قول «شيخ طبرسى» و «ابن اثير» آخر ماه صفر سال 203 هجرى، روز شهادت امام رضا(عليه السلام) است كه در سنّ پنجاه و پنج سالگى، توسّط مأمون عبّاسى مسموم شده و به فيض شهادت نائل آمدند.

اعمال ماه صفر

1ـ «سيّد بن طاووس» نقل كرده است: در روز سوم ماه صفر، دو ركعت نماز بخوان كه در ركعت اوّل سوره «حمد» و سوره «انّا فتحنا» (فتح) و در ركعت دوم سوره «حمد» و سوره «توحيد» قرائت شود و پس از سلام نماز، صد بار صلوات بفرست و صد بار آل ابى سفيان را لعنت كن و صد مرتبه استغفار نما و آنگاه حاجت خويش را از خداوند بخواه. (ان شاء اللّه به هدف اجابت مى رسد).(1)
2ـ در روز اربعين (بيستم ماه صفر) زيارت امام حسين(عليه السلام) مستحبّ است و مورد تأكيد قرار گرفته. در روايتى كه «شيخ طوسى» از امام حسن عسكرى(عليه السلام) نقل كرده، چنين آمده است: نشانه هاى مؤمن پنج چيز است: به جاى آوردن پنجاه و يك ركعت نماز (17 ركعت نماز واجب و 34 ركعت نافله) و زيارت اربعين (امام حسين(عليه السلام)) و انگشتر را بر دستِ راست نهادن، و پيشانى را به هنگام سجده بر خاك گذاردن و بسم الله الرّحمن الرّحيم را در نماز بلند گفتن.(2)
زيارت مخصوصى براى اربعين از امام صادق(عليه السلام) نقل شده است كه در بخش زيارات
(صفحه 400) گذشت.

*********************************************
1. اقبال، صفحه 587.
2. همان مدرك، صفحه 589 و مصباح المتهجّد، صفحه 787، (اهل سنّت يا بسم اللّه را در آغاز سوره ها در نماز ترك مى كنند يا آهسته مى گويند، با اين كه بسم اللّه قطعاً جزء سوره حمد، بلكه ساير سوره هاى قرآن است).