در علم کهن عقیده بر آن است که جهان و همه موجودات آن از چهار عنصر آب،باد،خاک و آتش ساخته شده است.از ترکیب این 4 عنصر به نسبت های مختلف ،موجودات متفاوتی تشکیل گردیده اند.
به عنوان مثال: در تشکیل سنگ از عنصر خاک به نسبت بیشتری استفاده شده و این ماده از آب کمتری برخوردار است.در طب سنتی این 4 عنصر به نام چهار خلط مختلف شناخته می شوند که عبارتند از :
آب یا بلغم،که به رنگ روشن و شفاف و یا سفید است.
باد یا دم،که به رنگ سرخ می باشد.

خاک یا سودا،که معمولا به رنگ تیره و خاکستر و سیاه است.
آتش یا صفرا،که زرد می باشد.
طبع : ماهیت منصوب به هر جسم یا موجودی که بیشترین ترکیب از یک خلط را دارا می باشد،طبع نام دارد.
بنابراین مواد مختلف براساس میزان بیشتر حرارت و رطوبتی که در خویش دارند به طبع بلغمی ،دموی، سودایی یا صفراوی منسوب می گردند.بر این اساس:
مواد با خاصیت سرد و مرطوب و به رنگ روشن به نام بلغمی خوانده می شوند مثل ماست.
مواد با خاصیت سرد و خشک و به رنگ تیره به نام سودایی خوانده می شود مثل سنگ.
مواد با خاصیت گرم و مرطوب و به رنگ قرمز به نام دموی نامیده می شوند مثل گوشت گوسفندی.
مواد با خاصیت گرم و خشک و به رنگ زرد به نام صفراوی نامیده می شودمثل زردچوبه.
عنصر آتش هوا آب خاک
خلط صفرا دم بلغم سودا
طبع گرم و خشک گرم و مرطوب سرد و مرطوب سردوخشک
فصل تابستان بهار زمستان پاییز
مثال زردچوبه گوشت گوسفندی ماست تریاک

ویژگی های افراد با مزاج صفراوی:
صفرا یا آتش ،طبع گرم و خشک دارد.
افراد با مزاج صفراوی معمولا متولدین ماه های گرم سال (تابستان) و در محیط های گرم و خشک بدنیا آمده اند.مثل متولدین نواحی بیابانی کشور،سیستان و بلوچستان،کرمان و جنوبی ها.در شکل ظاهری اکثراً لاغر و به رنگ برنزه و سبزه مایل به زرد و یا تیره می باشند.
مردهای صفراوی معمولاً در ناحیه مابین گیجگاهی و فرق (تمپور و پاریتال) دچار ریزش مو با پوست صیقل یافته و ریشه های سوخته هستند.جنس موها معمولاضخیم ،محکم (رنگ طلایی یا مشکی یا هردو) و گاه همراه با پوسته ریزی خشک می باشند.
ملتحمه چشم گاهی زردی کمرنگی دارد.کف دست و پا داغ است،اما تعریق زیاد ندارد .و پوست خشک و زمخت می باشد.به همین دلیل شکایت ژنرالیزه (منتشر)در آنها شایع است.سردردهای ضربان داره همراه با حرارت با حرارت و گرگرفتگی صورت در اینها بیشتر از سایر افراد است.گاهی چشم ها گود رفته یا حاشیه دور چشمها ،تیره رنگ هستند زبان خشک و کبابی و ترک خورده و اغلب،رسوب زرد و مایل به سبز در انتهای زبان چسبیده و باعث تلخی دائمی دهان می شود.اکثر اوقات یبوست دارند و از خشکی مدفوع و ترک مقعد و خونریزی موقع اجابت مزاج شکایت می کنند.میل جنسی زیاد و غالباً علاقمند به تعدد زوجات هستند.زود انزالی در اکثر آنها وجود دارد.البته بیش از نیمی از آنها این مسئله را طبیعی می دانند.
از نظر رفتاری ،اگر چه خون گرم هستند و در برخورد اولیه خیلی زود ارتباط برقرار می کنند،اما بعلت خشکی احساس و عاطفه ، اغلب و به سرعت تبدیل به عصبانیت و کینه می شود.عجول و شتابزده اند.و در انجام کارها و اخذ تصمیمات بی گدار به آب می زنند.قدرت طلب و بی باک اند و از تهور و جوشش بالایی برخوردارند.جسارت و روحیه جان فشانی قوی دارند.
معمولاً در اعتقادات دینی و رسوم و آیین قوی،متعصب و کم انعطاف هستند.تعصبات قومی و قبیله ای و مذهبی و خانوادگی در آنها بسیار شدید و به تبع آن، میل به درگیری و نزاع نیز در آنها بیشتر است.آستانه تحریک پذیری آنها پایین است.(مثل یک فلز خشک که زود داغ و زود سرد می شود) و در حالی که آرام و رام به نظر می رسند،به ناگهان با کوچک ترین تحریک دچار عصبانیت و پرخاشگری و خروش و خشم و گاه شرارت می شوند.
افکار آنتی سوشیال (ضداجتماعی) در مزاج صفراوی شایع است و قانون شکنی و عدم اطاعت پذیری در آنها زیاده دیده می شود.
معمولا تحمل ترافیک و چراغ قرمز را ندارند.مشاغل فرماندهی و نظامی گری و مدیریتهایی که مجموعه مطیع زیردست داشته باشند را دوست دارند.از آنجایی که خیلی تحمل آقا بالاسر را ندارند.اکثراً و مشاغل دولتی گریزان و یا از آن ناراضی اند.
در عادات غذایی آنها خشکبار،غذاهای گرم و با ادویه ،فراوان دیده می شود.مثل سمبوسه،کباب،ادویه جات،فلفل و ترشیجات تند و معطر.
بیماریهای صفراوی و گرم مثل میگرن،هپاتیت،اگزما و آلرژی ،پرخاشگری و مانیا و …. در این افراد فراوان دیده می شود.به موسیقی هایی علاقمند هستند که به تخلیه انرژی و حرارت آنها منجر می شود. مثل جاز و تنبک و آهنگهای سبک هندی.
به سمت ادکلن ها و عطرهای خشک بیشتر جذب می شوند.مثل ادکلن های با طعم هندوانه و خیار.

پی نوشت:
کتاب آشنایی با مفاهیم اولیه و روشهای درمانی،مولف دکتر علی محمد سلامی ،ناشر :نوروزی،صفحه 39-40-41