حیا در قرآن کریم:
واژه حیاء در قرآن کریم در مجموع چهار بار مورد استفاده قرار گرفته که از این تعداد 3 مورد بصورت فعل فعل مضارع و یک مورد به صورت فعل ماضی بکار رفته است و در ادامه ضمن یادآوری آیات مربوطه پیرامون یک شرح مختصری آورده می شود:
الف) خداوند از این که مثال (به موجودات ظاهراً کوچکی مانند) پشه و حتی بالاتر از آن شرم نمی کند…
در این آیه شریفه خداوند اعلام می دارد که برای وصول به هدف مقدس که همانا هدایت گمراهان و آشکار شدن حق است، متوسل شدن به انواع راه های مشروع و معقول و از جمله بهره جستن مثال و تمثیل هیچگونه شگفتی نداشته و خداوند با تمام بزرگی و عظمت از مثال زدن به موجوداتی کوچک همچون پشه شرم و حیایی ندارد.
ب) ای کسانی که ایمان آورده اید! در خانه های پیامبر داخل نشوید مگر به شما اجازه صرف غذا داده شود (مشروط بر این که قبل از موعد نیایید و) در انتظار وقت غذا خوردید پراکنده شوید و(بعد از صرف غذا) به بحث و صحبت ننشینید که این عمل پیامبر را ناراحت کند ولی او از شما شرم و حیا می نماید اما خدواند از (بیان) حق شرم ندارد…
ج) …ناگهان یکی از آن دو دختر به سراغ او آمد در حالی که با نهایت حیاء گام بر می داشت و گفت: پدرم از تو دعوت می کند تا مزد سیراب کردن گوسفندان را به تو بپردازد…
این آیه شریفه بیان کننده بخشی از سرگذشت حضرت موسی(علیه السلام) است. مطابق آیه فوق هنگامی که موسی(علیه السلام) در بدو ورود به سرزمین مدین و برخورد با دختران شعیب (علیه السلام) که قصد آب دادن به گوسفندان خود را داشتند، به یاری آن ها شتافت و در میان ازدحام مردان، گوسفندان آنان را سیراب کرد.هنگامی که دختران شعیب(علیه السلام) به خانه بازگشتند و ماجرا را با او در میان گذاردند، شعیب(علیه السلام) از انان خواس تا موسی (علیه السلام) را به خانه آورده تا مزد عمل او را پرداخت نماید. یکی از دختران بدین منظور عازم محلی شد که موسی(علیه السلام) در آنجا بود.
(سوره انعام/آیه108، سوره احزاب / آیه 32، سوره نور/ آیات 31-30، سوره بقره/ آیه 273، سوره نور/ آیات 59-58).
اقسام حیاء :

حیا و شرم، همچون صفات روحی دیگر دارای اقسامی است که در نگاه نخست به دو نوع خردمندانه و احمقانه تقسیم می شود:
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمود: «حیاء دو نوع است: یکی حیاء خردمندانه و یکی حیاء احمقانه، حیاء خردمندانه دانش است و حیاء احمقانه همان نادانی.» در این حدیث شریف از حیاء خردمندانه به عنوان علم و دانش یاد شده و این مطلب گویای آن است که این نوع حیاء ارتباط مستقیم با آگاهی داشته و از چشمه دانش سیراب می شود.
اما حیاء احمقانه که همان نادانی و جهل است، حیای بی جا از اموری است که نامطلوب بودنشان تنها زاییده توهم و خیال است و در حقیقت ناپسند نمی باشند: مانند حیاء از پرسش از چیزهای که نمی داند، مخصوصاً در مسایل دینی که ایم قسم از حیاءدر(این) روایت بنام حیاء احمقانه خوانده شده .
نقش حیاء در پرهیز از گناه و تامین امنیت اجتماعی:
یکی از عوامل مهم در ارتکاب معاصی و گسترش آنها در سطح جامعه، وقاحت و بی شرمی است. انسان بی حیاء از انجام هیچگونه معصیتی خودداری نمی کند و اصولاً دست زدن به گناه برایش بی اهمیت است.
در حالی که انسان با حیاء که بدین خصلت الهی آراسته است هرگز حاضر نمیشود جان و روح پاک خود را با ارتکاب گناه آلوده کند. برای چنین انسانی انجام گناه آنچنان بزرگ جلوه میکند که گویی از جای کندن کوهی را به او تکلیف کرده اند از این رو به هنگام پیش آمدن صحنه گناه از آن می گریزد و حاضر به ارتکاب معاصی نمی شود و در نتیجه جامعه از سوی چنین انسانی احساس امنیت می کند.
حیا در زنان:
صفت ارزشمند حیاء صفتی است که همگان چه زن و چه مرد باید از آن بهره داشته باشند ولی در این میان خلقت ویژه زنان و شرایط روحی و جسمی آنان باعث شده تا خداوند متعال از این صفت بهره بیشتری را به آنان عطاء فرماید: همچنان در حدیثی گرانسنگ آمده که «خداوند حیاء را ده جز قرار داد و از این ده جز نه جزء آن را در زنان و یک جزء در مردان نهاد.» و درحدیث دیگری نیز رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمود: «الحیاء حسن و لکن فی النساء أحسن»؛(حیاء نیک است ولی در زنان نیکوتر است.)
و به همین دلیل بر زنان جامعه اسلامی فرض است که هر چه بیشتر در جهت حفظ گوهر حیاء کوشا باشند و از این امانت الهی محافظت نمایند. آن هم در دنیای کنونی که متأسفانه گوهر حیاء روز بروز نایاب تر شده و حتی زنان که بنا بفرموده معصوم (علیه السلام) بهره بیشتری از حیاء بدانها عطاء شده، هر روز بیش از گذشته از این خصلت الهی تهی می شوند و در نتیجه این سخن رسول خدا (صلی الله علیه وآله) بیاد می آید که: «قیامت برپا نمی شود تا وقتی که حیاء از کودکان و زنان برود.»
بی حیایی از نشانه های آخر الزمان و قیامت :
دوره ای از تاریخ را که منتهی به ظهور آخرین منجی حجت الهی می گردد و متعاقب آن قیامت برپا می شود آخرالزمان می نامند. برای این دوره و فرا رسیدن آن در روایات اسلامی نشانه ها و علایمی شمرده شده که یکی از آن ها رواج بی حیایی در میان مردم و بالخصوص کودکان و زنان است.
نگاهی به اوضاع کنونی جوامع بشری و ملاحظه گستاخی کوچکتر و بر بزرگتر و عدم رعایت حرمت موی سپید و احترام پیران و نیز حضور زنان با ظواهری زشت و زننده در سطوح جوامع، به خوبی مهر تأییدی بر سخن بالاست و می رساند که تا قیامت راه چندانی نمانده و به تعبیر دیگر: قیامت نزدیک است!! و این رواج بی حیایی متأسفانه مختص به غیر مسلمانان نبوده و جوامع اسلامی نیز از آن بی بهره نمانده اند!!که نگاهی مختصر به اوضاع این جوامع تأییدکننده این حضور و بروز بی حیایی در آن است و این رواج بی حیایی در میان مسلمین خود یادآور حدیثی از پیامبر گرامی(صلی الله علیه وآله) که فرمود: «نخستین چیزی که از میان این امت برداشته می شود حیاء و امانت است.»
بقول شاعر :
شرم از اثر عقل بودای دل هشیار دین نیست کسی راحیاء نیست پدیدار
و چنین انسانی که از دو گوهر ایمان و دین بی نصیب است بطور مسلم در رستاخیز جز به سوی دوزخ و عذاب الهی راهی ندارد و در نتیجه انیان بی حیاء، انسانی جهنمی است.